کلاهبرداری رایانه ای
تبیین مفهوم جرم کلاهبرداری رایانه ای
کلاهبرداری -رایانه ای – سید سجاد میرکاظمی -وکیل پایه یک دادگستریکلاهبرداری -رایانه – سید سجاد میرکاظمی -وکیل پایه یک دادگستریدر حقوق کیفری ایران پیش از تصویب قوانین مربوط به جرم انگاری رفتارهای قابل ارتکاب در محیطهای رایانهای که وصف آن گذشت کلاهبرداری یک جرم شـناخته شـده در مـاده یـک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اخـتلاس و کلاهبـرداری مصـوب ۱۳۶۷بـود. در قـانون مذکور از کلاهبرداری تعریفی ارائه نشده و تنها به ذکر مصادیقی از جـرم اکتفـا شـده اسـت کـه عبارتند از: -۱مغرور کردن اشخاص به وجود شرکت، تجارت خانه، موسسات موهـوم یـا داشـتن اختیارات موهوم -۲امیدوار کردن افراد به امور غیر واقع یا ترساندن از امور غیر واقـع -۳اختیـار کردن اسم، عنوان یا سمت مجعول. با این حال کلاهبرداری تعریف شده است بـه »بـردن مـال دیگری از طریق توسل توأم با سوءنیت به وسایل یا عملیات متقلبانه« )میرمحمدصـادقی، :۱۳۸۵ ص (۵۱بنابراین از لحاظ رکن مادی با توجه بـه مصـادیق مـذکور کـه تمثیلـی نیـز مـیباشـند کلاهبرداری -رایانه – سید سجاد میرکاظمی -وکیل پایه یک دادگستری 
کلاهبرداری تنها به صورت فعل مثبت مادی واقع میشـود و ایـن جـرم بـا تـرک فعـل محقـق نمیشود. دیگر اینکه مرتکب باید با توسل به وسایل متقلبانه و اغفال بزه دیده موفـق بـه بـردن مال شود لذا کلاهبرداری از جرایم مقید است که وقوع نتیجـه در ارتکـاب جـرم شـرط اسـت. ا ز لحاظ رکن روانی، کلاهبرداری یک جرم عمدی است که بایستی علاوه بر احراز سـوء نیـت عـام یعنی علم به تعلق مال به غیر و تقلبی بودن وسیله ارتکاب جرم، سـوء نیـت خـاص یعنـی قصـد حصول نتیجه مجرمانه )بردن مال غیر( نیز احراز گردد. در مورد کلاهبرداری رایانهای همانطور که قـبلا متـذکر شـدیم بـا تصـویب قـانون تجـارت الکترونیکی در ماده ،۱ ۶۷کلاهبرداری رایانهای در بستر مبادلات الکترونیکی جـرمانگـاری شـد.
کلاهبرداری -رایانه – سید سجاد میرکاظمی -وکیل پایه یک دادگستری
همچنین در قانون جرایم رایانهای ذیل فصل سوم تحت عنوان سرقت و کلاهبرداری مـرتبط بـا رایانه در ماده ۱۳مقرر شده است: »هرکس بهطور غیر مجاز از سامانههای رایانهای یا مخـابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن دادهها یا مختـل کـردن سامانه، وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خـود یـاد دیگـری تحصـیل کنـد علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سـال یـا جـزای نقـدی از بیسـت میلیـون ) (۲۰۰۰۰۰۰۰ریال تا یکصد میلیون ) (۱۰۰۰۰۰۰۰۰ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.« لازم به ذکر است با توجه به سکوت قانونگذار، در مقام جمع بین دو ماده مذکور مـیتـوان گفـت یچ یک ناسخ دیگری نیسـت زیـرا مـاده ۶۷مـذکور خـاص ارتکـاب جـرم در بسـتر مبـادلات الکترونیکی است و از طریق مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانهای با فـریفتن دیگـران یـا
گمراهی سیستمهای پردازش خودکار و نظایر آن محقق میشود و ماده ۱۳قانون جرایم رایانهای عام است که بهطور مطلق هر نوع تحصیل مال یا منفعت و… را که بهطور غیرمجاز از سامانههای رایانهای یا مخابراتی و … صورت گرفته باشد را در برمیگیرد.
کلاهبرداری رایانه ای سید سجاد میرکاظمی -وکیل پایه یک دادگستری
در نتیجه اگر عمل ارتکابی در بستر مبادلات الکترونیکـی شـرایط مـذکور در مـاده ۶۷را دارا باشد مشمول آن ماده، در غیر این صورت مشمول قواعد عـام مـاده ۱۳قـانون جـرایم رایانـهای میباشد. بنابراین رکن قانونی جرم کلاهبرداری رایانهای مـاده ۶۷قـانون تجـارت الکترونیکـی و ماده ۱۳قانون جرایم رایانهای است که هیچ یک تعریفـی از جـرم کلاهبـرداری رایانـهای ارائـه ندادهاند اما با توجه به فحوای مواد مذکور میتوان این جرم را این گونه تعریـف کـرد: »تحصـیل خدمات و امتیازات مالی و یا بردن مال دیگری از طریق سوء استفاده یا استفاده غیرمجـاز از داده پیامها، برنامهها و سیستمهای رایانهای و وسایل ارتباط از راه دور.«مصادیق مورد اشاره در مواد مذکور از قبیل ورود، محو، توقف داده پیام و مداخله در عملکـرد برنامه یا سیستم رایانهای تمثیلی است و گویای آن است که کلاهبرداری رایانـهای نیـز بـا فعـل مثبت واقع میشود و ترک فعل نمیتواند تشکیل دهنده رکـن مـادی جـرم باشـد. دیگـر اینکـه کلاهبرداری رایانهای از لحاظ مقید بودن به نتیجه و لزوم احراز سوءنیت خاص با نوع سنتی خود
تفاوتی ندارد با این حال موضوع کلاهبرداری رایانهای »دادهها به عنوان نماینده اموال مادی« در سیستمهای پردازش دادههاست )نوری، :۱۳۸۳ص (۲۳تفاوت اصلی بـین کلاهبـرداری سـنتی و کلاهبرداری رایانهای در روش ارتکاب آنها خلاصه میشود. در نوع سنتی این جـرم، مرتکـب بـا توسل به وسایل تقلبی، مالباخته را اغفال میکند تا با رضایت )هرچند معیوب( مال خـود را بـه او تسلیم کند. از این رو ناآگاهی قربانی از متقلبانه بودن، شرط تحقق جرم است )لزوم فریب خوردن قربانی جرم کلاهبرداری نشان میدهد که ارتکاب این جرم تنها علیه یک »انسان« قابل تصور است )میرمحمدصادقی، :۱۳۸۵ص (۷۶و با فریب یک ماشین این جرم محقق نمیشود. این در حالی است که با توجه به مفاد ماده ۶۷قانون تجارت الکترونیکی امکـان فریب ماشینها و سیستمهای پردازش خودکار و وقوع کلاهبـرداری رایانـهای وجـود دارد. دیگـراینکه وجود رابطه مستقیم و قاطع بین توسل به وسایل متقلبانه با اغفال قربـانی و بـردن مـال او شرط ضروری تحقق جرم کلاهبرداری سنتی است )میرمحمدصادقی، همان: ص( ۶۴با این حـال مانورهای متقلبانه که در کلاهبرداری سنتی به صورت انجام افعال، طـرح اقـوال و… بـه منظـور بردن مال، غیرمتجلی میگردد در کلاهبرداری رایانه ای با استفاده از فنـاوریهـای اطلاعـات و ارتباطـات راهکارهای مقابله با جرم کلاهبرداری رایانهای شکل سوءاستفاده از انواع داده پیامها، برنامهها و سیستمهای رایانهای و وسایل ارتبـاط از راه دور ا به خود میگیرد.
کلاهبرداری -رایانه – سید سجاد میرکاظمی -وکیل پایه یک دادگستری
دیدگاهی بنویسید